Een gekend fenomeen
Of het nu in een acute situatie is of bij stressvolle taken - we kennen allemaal het gevoel van angst. Iedereen ervaart het uiteraard anders en gaat er anders mee om. De oorzaken zijn net zo divers.Maar wat veroorzaakt angst en wat gebeurt er precies in ons lichaam?
Angstreactie - een natuurlijke zelfbescherming
Een gevoel van angst of angstreactie is op zich een natuurlijk fenomeen; het is een biologische reactie in ons lichaam. Angst helpt ons om onszelf te beschermen in een ernstige of misschien zelfs risicovolle situatie. Zo trokken onze vroege voorouders zich onmiddellijk terug toen ze gevaarlijke dieren tegenkwamen. Zonder angst zou de mensheid lang geleden uitgestorven zijn. Vandaag de dag zullen we niet snel oog in oog staan met een wild dier, maar staan we voor heel andere uitdagingen. De reactie op zich is in wezen wel hetzelfde gebleven. Wanneer we iets als bedreigend ervaren, wordt ons lichaam in alertheid gebracht zodat we op de betreffende situatie kunnen omgaan.
Als angst je ziek maakt
Over het algemeen is angst niet per se een ziekte. Zolang er duidelijk begrijpelijke triggers zijn en de frequentie en duur beperkt zijn, maakt het deel uit van ons dagelijks functioneren en is het, zoals zojuist beschreven, zelfs een zeer positieve beschermende reflex. Als innerlijke rusteloosheid of gevoelens van angst optreden zonder een duidelijke oorzaak of een langere periode aanhouden, kunnen we mentaal en fysiek ziek worden. Slaapstoornissen, angststoornissen en depressieve stoornissen behoren tot de meest voorkomende ziekten van onze tijd.
Wat gebeurt er in ons lichaam?
Onder druk, stress of een moment dat we als onveilig en verontrustend ervaren, stelt ons lichaam meer hormonen vrij, zoals adrenaline. Hartslag en bloeddruk nemen toe, de longen zetten uit en ons hele metabolisme wordt versneld. We kennen het allemaal: je wordt kortademig en je hart klopt als het ware uit je borstkast. Soms voelen we de karakteristieke brok in de keel. Maar het zijn juist deze signalen die ons helpen om een situatie beter te beoordelen en in noodgevallen de juiste beslissing te nemen. Angst is een even belangrijk waarschuwingssignaal voor ons lichaam als pijn, omdat het ons waarschuwt voorzichtig te zijn.Experts spreken graag over de vecht-of-vluchtreactie. De Amerikaanse fysioloog Walter Cannon bedacht deze term in 1915. Het betekent letterlijk vechten of vluchten en beschrijft onze beschermende reflex op gevaar.
Mentale symptomen
Innerlijke rusteloosheid
Piekeren
Permanente zorgen
Nerveuze spanning
Concentratieproblemen
Prikkelbaarheid
Mentale symptomen - hoe onze ziel reageert
Onze zorgen van overdag volgen ons de nacht in, leiden tot een maalstroom van gedachten (de gedachtencarrousel) en vervolgens tot slaapstoornissen. De volgende ochtend voelen we een beperkte veerkracht, zijn we gespannen of prikkelbaar en kunnen we ons moeilijk concentreren. Wanneer dit patroon langdurig aanhoudt, kan dit leiden tot burn-out, depressie of angststoornis.
Fysieke symptomen - hoe ons lichaam reageert
Continue spanning en innerlijke onrust zetten ons lichaam in een staat van permanente alertheid. Typische symptomen zijn onder meer spanning in de spieren, hoofdpijn en rugpijn. Ons spijsverteringsstelsel zal mogelijks rebelleren met merkbare gastro-intestinale klachten, onze hartslag kan stijgen, we kunnen kortademig of duizelig worden en eventueel zelfs last hebben van oorsuizen.
Fysieke symptomen
Spierspanning
Hoofdpijn, rugpijn
Gastro-intestinale symptomen
Cardiovasculaire symptomen
Ademhalingssymptomen
Niet iedereen heeft steeds last van alle hierboven opgesomde symptomen. Zo kan een angstig iemand hoofdzakelijk last ondervinden van innerlijke rusteloosheid, nervositeit en concentratieproblemen. Een andere angstige persoon kan dan weer hoofdzakelijk last hebben van nachtelijk piekeren en slapeloosheid of enkel lichamelijke symptomen zoals rugpijn, buikpijn en misselijkheid ondervinden.
De gedachtencarrousel
Een symptoom dat zo goed als altijd voorkomt bij angstige personen zijn rondtollende gedachten. Je kan het zien als een steeds ronddraaiende carrousel aan gedachten en zorgen die in jouw hoofd blijven rondmalen. Die zorgen kunnen gaan over jouw kinderen, je partner, jouw ouders, je job, financiële problemen, een ziekte, een sterfgeval…. en kunnen leiden tot innerlijke onrust, slaapproblemen en angstgevoelens… dit in een steeds terugkerende vicieuze cirkel. Ons leven is continu in beweging en in elke levensfase komen we voor andere verandering te staan waar we het hoofd moeten aan bieden.
Slaapstoornissen
Er zijn ontelbare redenen voor slaapproblemen. Slapeloosheid kan zowel fysieke als mentale oorzaken hebben. En aangezien lichaam en geest in wezen één zijn en onderling afhankelijk zijn, is het niet altijd zo gemakkelijk om exact je vinger op het probleem te leggen. Alleen al de fysieke oorzaken van slaapstoornissen zijn zeer divers.
Soorten angststoornissen
Als angst een dagelijkse metgezel wordt en jouw dagelijks functioneren beheerst, kan er sprake zijn van een angststoornis. Artsen maken hierbij een onderscheid tussen meerdere vormen van angst. Het is dus de moeite waard om meer te lezen over de meest voorkomende vormen van angst. Op deze manier kunt u de signalen beter beoordelen en herkennen - en indien nodig ook tijdig professionele hulp inroepen.
Het onderwerp angststoornissen is complex. Sociale angsten, paniekaanvallen of specifieke fobieën zijn types waar er een specifieke angst bestaat voor bepaalde dingen of situaties. Iemand die last heeft van agorafobie bijvoorbeeld heeft angst voor open ruimtes; iemand die last heeft van claustrofobie daarentegen heeft angst voor kleine, gesloten ruimtes. Anderen lijden dan weer aan een posttraumatische stressstoornis als gevolg van een traumatische ervaring en worden achtervolgd door hun herinneringen aan deze drastische gebeurtenis. Een angstig gemoed wordt gekenmerkt door één of meerdere tijdelijke symptomen zoals zorgen die moeilijk onder controle te houden zijn, aanhoudende spanning, rusteloosheid en slaapstoornissen. Men spreekt over een gegeneraliseerde angststoornis wanneer die gevoelens van angst minstens zes maanden aanhouden.
Triggers van angst
Ieder van ons kan verschillende triggers opnoemen die ons onrustig of angstig maken. De meeste oorzaken zijn duidelijk te begrijpen. In de regel verdwijnen de symptomen zodra je de specifieke situatie overwonnen hebt. Lichamelijke en mentale symptomen van angst zoals rusteloosheid, verhoogde hartslag of nervositeit nemen af zodra de acute triggers van jouw angst verdwenen zijn.
Er bestaan meerdere tips om te leren ontspannen en opnieuw een balans te vinden. De allereerste stap is echter het benoemen en erkennen van de triggers die bij jou innerlijke onrust veroorzaken. Enkel als je de verbanden begrijpt, kun je het probleem gericht aanpakken en de vicieuze cirkel doorbreken.
Zelfs de term 'angst’ op zich roept bij ons al slechte associaties op. Absoluut begrijpelijk! Ieder van ons kent immers dit gevoel. Iedereen ervaart in bepaalde situaties angst. Wanneer, waar en in welke mate is echter individueel verschillend. Afhankelijk van onze leeftijd en levenssituatie kunnen heel verschillende dingen ons uitdagen en tot grote spanning leiden. Onze triggers zijn net zo verschillend als onze levens. Voor sommigen zijn het specifieke dagelijkse problemen (zoals bv. de zorg voor de kinderen) en voor anderen eerder algemene kwesties (zoals de klimaatproblematiek) die buitensporig piekeren veroorzaken.
Op het werk, thuis en zelfs in onze vrije tijd… we dienen elke dag opnieuw meerdere taken uit te voeren en aan een veelvoud van verwachtingen te voldoen. Daarbovenop komen de piekerende gedachten en de aanhoudende stroom van zorgen. Wanneer de spanning ons te veel wordt, steken symptomen zoals innerlijke rusteloosheid, oncontroleerbare gedachten tot zelfs angstgevoelens, de kop op.
Hier zijn een paar voorbeelden waarin velen van ons triggers van onze onrust zullen herkennen.
Zorgen over gezondheid
In onze naaste omgeving komen we regelmatig in contact met ernstige ziekten, bij onszelf of bij een vriend, kennis of familielid. Een medische diagnose kan ons leven van de éne op de andere dag volledig op zijn kop zetten. Dankzij een enorme vooruitgang in de geneeskunde en innovatieve geneesmiddelen in de afgelopen decennia, kunnen we heel wat ernstige ziektes behandelen en intomen. En toch zorgde een klein virus als Covid-19 in het voorjaar van 2020 voor een wereldwijde coronacrisis.
Angst is een emotionele reactie op een (plots) dreigend gevaar: de aanwezigheid van een roofdier, een agressor… of een virus, wanneer men dicht bij andere mensen in de supermarkt komt of wanneer iemand die naast jou staat hoest. Isolatiemaatregelen en de gedachte om ziek te worden of iemand te verliezen aan een ziekte lokken angstgevoelens uit. Niet enkel tijdens een lock-down, maar ook tijdens de “unlock” waar men zou verwachten dat het gevaar geweken is, blijven angstgevoelens aanhouden. Studies bij eerdere epidemieën (zoals SARS in 2002, MERS in 2012 en ebola in 2013) toonden een hoge mate van angst aan na de terugkeer naar de normale toestand. Angst is immers de reactie op een mogelijke bedreiging in de toekomst. Na een lock-down zijn we nog steeds bezorgd over een mogelijke heropflakkering en denken we aan de gevolgen ervan zoals economische onzekerheid en sociale isolatie.
Het nieuws
We volgen allemaal regelmatig het nieuws. Omdat de politieke en sociale regels een enorme impact hebben op ons privéleven veroorzaken onze persoonlijke angsten hieromtrent al snel een algemeen gevoel van onzekerheid. We projecteren mondiale problemen op ons dagelijks leven en het is vaak moeilijk om beiden van elkaar te onderscheiden.
Individuele ervaringen gaan over in algemene 'buikpijn’… Hoe veilig is mijn leven gezien de internationale situatie? Kan ik nog veilig het vliegtuig nemen? Zal ik in de toekomst genoeg geld hebben om te overleven en voor mijn gezin te zorgen? Hoe zal de wereld eruit zien voor mijn kleinkinderen met die aanhoudende klimaatopwarming? Of het nu gaat om belastingbeleid, stijgende energieprijzen, internationale terreur of klimaatverandering - het volgen van het dagelijks nieuws is voor velen een oorzaak van onzekerheid en angst voor de toekomst.
Volgens de WHO kan een pauze in het bekijken of luisteren naar het nieuws veel goeds doen. Hoe belangrijk informatie ook is, houd je bij het essentiële nieuws (uit betrouwbare bronnen) met de concrete stappen die u kunt nemen om uzelf en anderen te beschermen.
Job(on)zekerheid
De angst om je baan te verliezen, is een veelvoorkomende zorg, vooral als het even wat slechter gaat op de arbeidsmarkt. Onze arbeidsmarkt is de laatste decennia enorm veranderd. Voorbij zijn de dagen waar je je stage voltooide in een bedrijf vlakbij je woonplaats, je daar je carrière uitbouwde en bleef tot je met pensioen ging. Vandaag moeten we enorm flexibel zijn gezien de veeleisende en steeds evoluerende arbeidsmarkt. Zelfs mensen met vele jaren professionele ervaring zijn soms lange tijd op zoek naar een nieuwe, geschikte functie. De hierbij horende financiële zorgen mogen niet worden onderschat.
Financiële (on)zekerheid
Ons leven wordt steeds duurder. De consumentenprijzen stijgen, maar onze salarissen houden niet noodzakelijk een gelijke trend aan. De kwestie van “voldoende geld hebben” maakt steeds meer mensen bang, of ze nu alleenstaand zijn of een gezin hebben. Daaraan gelinkt is de angst om onze baan te verliezen. Onze banen zijn niet meer zo vanzelfsprekend als vroeger en een langdurige of zelfs tijdelijke werkloosheid kan ernstige gevolgen hebben voor ons financieel bestaan.
Klimaatverandering
Wanneer wij te kampen hebben met een overstroming tijdens een hevige onweersbui, treden onze brandweermannen en reddingswerkers onmiddellijk ter hulp en kunnen we de schade beperken. Maar zelfs in België, merken we nu allemaal op dat na een warme, droge zomer onze mooie grasperken niet langer groen zijn. We kijken niet meer op van een tijdelijk waterverbod voor het vullen van zwembaden of het wassen van auto’s. En ook onze lokale boeren schreeuwen om hulp na reeds enkele weken aanhoudende droogte. Meer en meer dringt het besef door dat er in de toekomst een reëel watertekort dreigt.
Hoe kan je angststoornissen behandelen?
Er bestaan heel wat tips om om te gaan met de druk van het dagelijks leven en verwachtingen. Eén hiervan is bijvoorbeeld jezelf elke dag te trakteren op je eigen persoonlijke time-out om je lichaam en geest even te ontlasten. Ontdek hier meerdere tips voor het omgaan met angstgevoelens.
Praat er over!
We hebben vaak de neiging om onze gevoelens te onderdrukken. We ontwikkelen een soort vermijdingsgedrag en willen liever niet erkennen wat we voelen. Dit is een volstrekt normale en begrijpelijke reactie. Onze samenleving is gebaseerd op presteren en ‘je uiterste best doen”. Het praten over angststoornissen, burn-out en depressies is vaak nog een taboe. Wat volledig absurd is: psychische aandoeningen zijn de dag van vandaag welbekend en duizenden mensen lijden eraan. Hulp vragen is geen schande, dus praat over jouw angstgevoelens met jouw naasten of met je arts of apotheker. Juist omdat de ontwikkeling van een angststoornis een geleidelijk proces is, vereist diagnose een medische knowhow.
Ook cognitieve gedragstherapie kan hulp bieden. Samen met een therapeut ga je specifieke factoren identificeren die jouw angstgevoelens veroorzaken en leer je omgaan met de onzekerheden in het leven.
Kunnen geneesmiddelen helpen?
Er zijn een aantal geneesmiddelen die worden gebruikt om innerlijke rusteloosheid, stress, slaapstoornissen, depressieve of angstige stemmingsstoornissen te behandelen. Win steeds het advies van jouw arts of apotheker in en beschrijf hen jouw klachten en je persoonlijke situatie. Dit geeft jou de zekerheid van deskundig advies.
Wanneer kan Laseaxan® soelaas bieden?
Wanneer je symptomen vertoont van een angstig gemoed, zoals zorgen die moeilijk onder controle te houden zijn, rusteloosheid, spanning of slaapstoornissen, kan Laseaxan® hulp bieden. De klinische werkzaamheid van Laseaxan® werd aangetoond in multicentrische, dubbelblinde placebogecontroleerde klinische studies en er zijn geen interacties met andere geneesmiddelen gemeld. Uit voorzorg mag Laseaxan® niet worden ingenomen samen met andere anxiolytica, verdovende middelen of alcohol wegens een gebrek aan klinische gegevens over mogelijke wisselwerkingen.
Lees hier meer over Laseaxan®.